Het was weer een spannende avond tijdens de online prijsuitreiking van het Open Nederlands Kampioenschap onderwaterfotografie.
Ik ben bijzonder blij met de behaalde resultaten:
1ste plaats ONK zoet water
2de plaats Overall Masters
2de plaats keuzecategorie
4de plaats Thema
6de plaats groothoek.
Met dank aan de organisatie en juryleden!
Grote dank aan de geweldige modellen Kelly Klingenberg en Merel Bocken!
Bijzondere dank aan TODI The Ultimate Experience, Hugyfot, Da Factory, Sea and Sea, AmilcoSports, Bare, Suunto Duikcomputers, Metalsub en Oceama.

- Boek nu een Advanced of Star fotoshoot en krijg 20% korting! Meer info over fotoshoots vind je hier of klik op onderstaande foto.
Deze actie loopt van zaterdag 20 november tot en met dinsdag 30 november en is geldig voor boekingen in december 2021 en januari 2022.

​- Koop jouw favoriete foto aan de muur en krijg 10% korting: actie van zaterdag 20 november tot en met maandag 29 november: ​https://www.werkaandemuur.nl/.../nl/Filip-Staes/works/20016
​of klik op onderstaande foto.

Vorige week vond het wereldkampioenschap onderwaterfoto- en videografie plaats bij het eiland Porto Santo in Portugal. De Belgische ploeg was vertegenwoordigd door twee fotografen met elk een assistent en een videograaf met assistent. Mijn assistent Thomas was tevens ploegkapitein. Thomas en ik reisden een week van tevoren af om er te gaan oefenen en de onderwaterwereld te verkennen. Porto Santo ligt in de buurt van Madeira, maar is niet zo bekend als het bloemeneiland zelf. Het heeft een veel droger klimaat en geen rivieren of beekjes. Toch vind je er mooie zandstranden en krijg je adembenemende uitzichten voorgeschoteld wanneer je bovenop de bergtoppen naar de Atlantische Oceaan staat te kijken.

Het wereldkampioenschap vind slechts om de twee jaar plaats en om als Vlaming te mogen uitgestuurd worden, moet je bij het Open Belgisch Kampioenschap in een periode van twee jaar de beste score behalen. Het WK had dit jaar een andere format, er waren geen vijf categorieën meer, maar zes. Helaas kon je slechts deelnemen in vier categorieën. Tijdens de trainingen vooraf viel het al meteen op dat er weinig macroleven te vinden was. Kleurrijke vissen daarentegen, waren er volop te vinden.

Dé blikvanger van de onderwaterwereld bij Porto Santo is het  in 2016 afgezonken wrak Corvette General Pereira d'Eça of kortweg het Cordeca wrak genoemd, dat dienst doet als artificieel rif . Het wrak is afgezonken en ligt in een marine reservaat. Het ligt op een diepte van 30 meter, maar het dek en de mast liggen een stuk minder diep.

De ruimtes in het wrak waren ook de moeite waard om een bezoekje te brengen. Mijn plan voor de groothoek categorie van de wedstrijd was om de machinekamer binnen te zwemmen en enkele slaveflitsers te plaatsen die de achtergrond in de foto zouden oplichten. We haalden er echter een diepte van 30,5 meter. Dat was een halve meter over de toegestane limiet en zou ons gediskwalificeerd hebben. Plan B moest bovengehaald worden...

Op en rond het wrak kregen we vaak het gezelschap van een grote Tandbaars. Voor de foto moest je wel zijn linkeroog in beeld brengen, want het arme dier leek een aandoening aan het rechteroog te hebben. 

Vooraan, rond de boeg  van het schip, kwamen we terecht in een heuse vissoep, maar tijdens de wedstrijdduik waren ze allemaal verdwenen. Rond het wrak cirkelden er altijd een school jonge Barracuda's. Die fotografeerde ik voor de categorie Groothoek en behaalde er een 12de plaats mee.

Voor de categorie Groothoek met Model had ik een mooi plekje gevonden onder de mast. Ik legde me horizontaal  op het dek van het schip en hield mijn toestel recht naar boven toe. De enorme mast bleek ideaal te zijn om een mooie compositie te vormen. Na enkele foto's met flitser leek het me beter om ze gewoon uit te zetten en er een tegenlichtopname in silhouet van te maken. Ik besprak de foto met Thomas en we besloten hem in één van de kaders te laten poseren met een rood lichtje. De foto behaalde een knappe zesde plaats. Niet slecht voor een model dat nog nooit geposeerd had.

Na onze groothoek-avonturen ging de macrolens er op. Voor de Close-up categorie waren we op zoek naar een geschikt onderwerp. Tijdens de voorbereidingen vond ik een octopus en we hoopten dat die er tijdens de wedstrijddagen ook zou zitten. Het werd nog beter. Op de tweede wedstrijddag vond Thomas er twee op nog geen halve meter van elkaar. Volgens hem was er een mannetje bij komen zitten en was die aan het wachten tot het vrouwtje uit haar schuilplaats kwam. Zo lang konden we niet wachten en de deining smeet me enkele keren ettelijke meters naar links en rechts.  De snoot op de flitser maakt het nog extra moeilijk om het dier te belichten. Dit was de foto waar ik het meeste moeite heb moeten voor doen. De foto behaalde een twaalfde plaats in de categorie close-up.

Voor de nieuwe categorie 'Creatief' maakte ik ook enkele foto's. Om tactische redenen diende ik uiteindelijk geen foto in deze categorie in.  Ik had al veel fotografen met speciale accessoires zien rondlopen en dacht dat dit de felst bevochten categorie ging zijn. of het uiteindelijk een goede keuze was, zal ik wellicht nooit te weten komen. De foto's zijn beeld-op-beeld opnames van macro onderwerpen in combinatie met het hoofd en duikmasker van Thomas. De beelden werden in de camera samengevoegd, want van zodra je bovenwater kwam, mocht je je toestel niet meer bedienen.

Voor de categorie visportret vonden we voldoende onderwerpen. De schorpioenvissen leken goede modellen te zijn. Wanneer ik ze voorzichtig benaderde, bleven ze meestal wel op de bodem liggen. Hun felrode kleuren gaven een mooi contrast op het scherm. Ik combineerde de foto's vaak met de zon of een landschap in de achtergrond door de beeld-op-beeld instelling te gebruiken.

De foto die ik uiteindelijk indiende, nam ik tijdens de laatste minuten van de vierde en  laatste wedstrijdduik. Het blauwe venstertje rechts op de foto was een doorkijkje in het rif dat ik zonder flitser met een kleine diafragma-opening fotografeerde. Net voor ik opsteeg zette ik de 2 foto's samen. De moraal van het verhaal?  Smijt jezelf tot de laatste seconde, het zou wel eens je beste foto kunnen worden...

Mijn dank gaat uit naar Thomas van Puymbroeck die het uitstekend deed als kapitein en assistent, de andere Belgische deelnemers Gery, Karen, Danny en Thierry voor het gezelschap en de hulp, de audiovisuele commissie van NELOS en BEFOS voor de ondersteuning en al de sponsors van fantastisch materiaal: Hugyfot, Sea &Sea, Amilcosports, Bare, Suunto, Metalsub, Oceama en Da Factory.
​Het volledige album vind je hier.

Ik heb nog maar eens prijs behaald. Een derde plaats in de categorie slideshows op het Paf Tachov festival in Tsjechië. Een slideshow of audiovisuele presentatie is gemaakt met een reeks van foto's die in mekaar vloeiend vertoont worden, ondersteunt door muziek en soms ook tekst. De serie kan in documentaire vorm zijn of fictie. Voor mijn reeks gebruikte ik foto's die ik in 2019 op het eiland Sulawesi in Indonesië nam en maakte er een soort van ruimtereis van. De dieren die daar op de bodem leven en rondzwemmen lijken uit een andere wereld te komen en mijn verbeelding vertaalde dit in een idee om er een beetje een buitenaards tintje aan te geven. 'Planet Lembeh' gaat over een ongewone planeet waar de meest vreemde creaturen rondzwemmen.  Klik op het 'start' icoontje hieronder in het midden van het beeld om de reeks te zien. Daarna kan je onderaan rechts op het icoontje klikken om het in groot formaat te zien.

Onlangs was ik in TODI voor een reportage met RTV. Jean Cassimon maakte er een leuk filmpje van: Behind the scene. Je ziet o.a. hoe ik met model Merel Bocken aan het oefenen ben in aanloop naar het wereldkampioenschap in Portugal. 
Met dank aan Suunto D5 copper duikcomputer, duo Sea &Sea YS-D3 flitsers, Hugyfot behuizing en Bare  7mm Velocity Ultra Full Black suit.

De Engelse term voor beeld-op-beeld fotografie is image overlay. Deze techniek kan tegenwoordig in bijna alle fotocamera's toegepast worden. Door twee foto's over mekaar te plaatsen krijg je een zogenaamde derde beeld. Het resultaat is een beeld dat zowel creatief als natuurlijk kan zijn. in de onderwaterfotografie wordt het vaak toegepast door een macro foto te combineren met een groothoekopname. 

In internationale fotowedstrijden en shoot-outs zie je regelmatig foto's in de prijzen vallen die op deze manier gemaakt zijn. De reden hiervoor is dat de beelden opvallen tussen andere foto's doordat er creatieve toepassingen zijn van deze techniek. 

Zo kan een macro foto gecombineerd worden met een andere macro foto of kunnen twee groothoekopnames over mekaar gezet worden en kunnen bovenwaterfoto's met onderwaterfoto's samensmelten tot één beeld.

Op zaterdag 14/8/2021 om 19u geef ik samen met Olympus visionair Thomas Van Puymbroeck een uiteenzetting over deze techniek tijdens een Thema Fotoduik in de put van Ekeren. De verschillende toepassingen zullen dan besproken worden en onmiddellijk in de praktijk kunnen gezet worden. Nadien volgt er nog een gezellige drink met nabespreking. Voor meer info en inschrijvingen kan je hier terecht: 
​https://www.o-f-a.be/thema-fotoduiken.html

De voorbije 8 jaar fotografeerde ik in de zomermaanden waterlelies op een geweldig mooie plek. Met enkele van de foto's die ik nam viel ik in de prijzen op internationale onderwaterfotografiewedstrijden. Daarom wil ik deze kennis nu doorgeven aan fotografen die ook interesse hebben in deze vorm van fotografie. Omdat de plek niet zo groot is en een gevoelig stukje natuur is hou ik deze workshops voor maximum twee fotografen per keer. Ik heb een beperkt aantal datums gereserveerd, dus schrijf snel in, want de plaatsen zijn beperkt!
Meer info vind je hier:
https://www.o-f-a.be/workshops.html

Nee, het gaat hier niet over de historische boksmatch tussen Muhammad Ali en George Foreman in 1974, maar over de vele trossen Japans bessenwier bij de Bergse Diepsluis. Die vormen een heuse onderwaterjungle waar veel leven te vinden is. De voorbije weken heb ik er vele uren vertoefd. Natuurlijk fotografeerde ik de jonge Steenbolkjes bij het platform, de Kortsnuit-zeepaardjes, Gewone pijlinktvissen en enkele verloren gewaande Zeekatten die wat dieper voorkwamen, maar vaak eindigde ik mijn duiken in het ondiepe gedeelte.

​Tussen al die wieren is er behoorlijk wat klein spul te vinden. In eerste instantie was ik op zoek naar kleine Snotolfjes die zich tussen het Japans bessenwier verstoppen. Dat is eenvoudiger gezegd dan gedaan want deze kleine gemaskerde lieverds kunnen zich goed schuilhouden. Het is pas wanneer je je echt focust en stukje bij beetje het bessenwier begint af te speuren dat je oog er op valt. En eens je er eentje in het vizier hebt moet je er dan nog bij kunnen met je lens en flitser. Ze voelen zich snel bedreigd en als je iets te dicht komt draaien ze zich snel om of verhuizen ze naar een andere tak. Maar met het nodige geduld en volharding lukt het af en toe toch eens een keertje. 

​Ook verscheidene garnalen vinden het een perfect biotoop om zich te verschuilen en net als de Snotolfjes zijn ze ook niet gediend van te opdringerige fotografen. De enigen die zich uitgebreid laten fotograferen zijn de Hooiwagenkrabben. Die vertrouwen op hun camouflage en je moet het ze wel nageven, ze zijn er heel goed in. Ze versieren hun poten en lichaam met stukjes wier en ik vond er zelfs eentje die zo’n drijfblaasje van het Japans bessenwier als hoofdversiering gebruikte.

​Ik had er ook mijn eerste waarneming van een Zebrazeespin. Een heel mooi diertje van een tweetal centimeter. Het was pas achteraf op het grote computerscherm dat ik echt de schoonheid van dit spinnetje zag.

​Ook de Ruwe wratslakken kom je in het ondiepe water tegen. Die zijn pas vorig jaar voor het eerst in Nederland gezien. Het is misschien niet het meest fotogenieke slakje, maar voor een verzamelaar van slakkenfoto’s  is het weer een extra slakje bij op de lijst. Door hun kleur vallen ze goed op en steken ze mooi af tegenover het rode wier.

​En last but not least zijn er nu heel wat Zwarte grondels actief met hun voortplanting bezig. Ze hebben hun nest in de lege oesters en aan de binnenzijde plakt de onder- en bovenkant vol met eitjes. Geen gemakkelijke opdracht om daar een mooie foto van te maken, want de oesters staan maar op een kiertje open. Met twee snoots op de flitsers, die links en rechts naast de camera gepositioneerd zijn, lukt het wel. Het vraagt wat geduld om het licht er mooi in te krijgen, maar als het grondeltje even stil ligt, dan kan je prachtplaatjes maken.

​Om al deze diertjes optimaal te kunnen bewonderen ga je best rond hoogtij rondstruinen. Dan is het water tussen de 1 en 3 meter diep.  Met laag water sta je er tot aan je enkels in het water. Het voordeel van zo’n ondiep duikje is dat je er uren kan vertoeven en er is heus nog meer te zien dan wat ik hier opsom.

Momenteel is het erg druk aan de Bergse Diepsluis. Dat komt omdat Facebook wordt overspoeld door de mooiste foto’s van snotolven die zich ophouden bij de mosselhangculturen. Eigenlijk zijn het maar Snotolfjes, want het zijn kleine jonge mannetjes die aan het wachten zijn tot er een vrouwtje langskomt. Bij de hangculturen is het meestal goed vertoeven in helder water, want mosselen zijn bijzonder krachtige filteraars. 

​Openstaande mosselen zijn op zich al een mooi schouwspel, maar andere dieren zoals zakpijpen, anemonen en kokerwormen zijn er goed vertegenwoordigd.  

​Wieren en sponzen geven het geheel een tropische aanblik. Niet alleen de touwen waar de mosselen aan hangen, maar ook de boeien en tonnen zijn rijkelijk begroeid met allerlei organismen.

Ondanks er soms wel wat deining staat, vinden snotolven het wel een aangename plek om te vertoeven en wachten de mannetjes hoopvol op de komst van een vrouwtje. Net zoals bij de zeedonderpadden doen de mannetjes het zware werk: ze bereiden een plekje voor waar het vrouwtje haar eieren kan afzetten en eens dat gebeurd is, beschermen ze het eilegsel en voorzien het regelmatig van zuurstofrijk water door er op te ‘blazen’. Dat doen ze wekenlang tot de eitjes uitkomen. 
​Veel duikers hebben ondertussen al de hangculturen bezocht, maar weinigen weten dat er drie Snotolf-mannetjes op één lijn zitten. Of ze worden niet altijd gevonden. Je kan er zomaar voorbijzwemmen wanneer het diertje zich tussen de wakamé-wieren verstopt heeft of zich net aan de andere kant van de boei schuilhoudt.

​Het eerste mannetje is een mooi oranje exemplaar dat een erg fotogenieke plek heeft uitgekozen. Hij zit vaak bovenop een boei die zo’n 3 meter onder het wateroppervlak hangt. De bovenkant van de boei is mooi versierd met blaaswier. Het is niet altijd gemakkelijk om er een mooie foto van te nemen omdat er altijd wel een blad of stengel in de weg hangt en als je iets te dicht komt, draait het diertje altijd naar de andere richting. Maar geduld wordt beloont en als je er een tijdje bent en de nodige afstand bewaard,  kan je er heel mooie plaatjes schieten.

​Het tweede mannetje ligt even verderop en heeft een heel andere paaikleur. Dit mannetje is fel donkerrood en zwemt graag omhoog langs de lange wieren die op zijn boei staan. Zijn nest is klaar en hij gaat er ook vaak naartoe om wat onderhoudswerken uit te voeren. Hij  laat zich ook niet graag fotograferen en draait zich vaak weg van de lens. Soms laat hij zich net als de anderen wel eens verleiden om wat verder weg te zwemmen van zijn boei. Dan gaat hij een Zeedruifje opsmullen en zwemt onmiddellijk terug.

​Het derde mannetje zit enkele boeien verder en heeft ook een fel oranje kleur. Hij houdt er van om rondjes om zijn boei heen te zwemmen en gaat af en toe naar een nabijgelegen oppervlakteboei, waar hij zich bij de mosselen schuilhoudt.

​Dat snotolven verschillende karakters hebben kan je zien aan hun gedrag. De ene is al wat opvliegender dan de andere. Dit exemplaar laat zich goed benaderen zolang je maar rustig aan doet. Hij poseert dan graag voor je. Als je dan je fish-eye lens opstaan hebt en de hele boei met snotolf inclusief het zonnetje op de achtergrond in beeld kan brengen, dan stap je met een brede glimlach uit het water.

​Nog een tip: ga liefst met hoog water. Dan is het gemakkelijk om bij de hangculturen in en uit het water te gaan zonder je benen te breken. Met laag water vertrek ik altijd aan de trap. Op een kwartiertje ben je bij de hangculturen. Let ook op dat er geen vissers aan het werk zijn. Tussen de kant en de mosselhangculturen liggen er fuiken van kreeftenvissers.  Meestal blijven ze niet lang en wacht je best even.

Meer foto's vind je hier.

Het is weer zo ver! De padden zijn het water ingedoken. Eén keer per jaar keren ze terug naar hun geboorteplek in het water. Dat kan een beek of sloot zijn, maar ook in kleine en grote vijvers. Ze verlaten dan hun schuilplaatsen aan land en ondernemen een gevaarlijke tocht  richting het water. Onderweg moeten ze vaak wegen oversteken en dat wordt menig pad fataal door het drukke verkeer. Gelukkig zijn er nog brave zielen die als vrijwilliger een handje helpen en de padden overzetten zodat ze veilig het water bereiken.  De start van de paddentrek wordt ieder jaar aangekondigd op televisie, maar uit ervaring weet ik dat het dan nog enkele weken duurt, vooraleer ze in de wateren vertoeven waar ik ze ga fotograferen. Toch spring  ik meestal ruim van tevoren al eens in het water, want het hoogtepunt van hun activiteiten duurt maar enkele dagen en dat mag niet gemist worden.  Een snorkeluitrusting is al voldoende, want het water is over het algemeen maar kniediep.

​Ook dit jaar was ik al twee keer langs geweest , maar meer dan enkele  sfeervolle onderwaterlandschap-foto’s had ik nog niet kunnen maken.  Padden beginnen te trekken als het enkele dagen minimum acht graden is en bij vochtig weer. Ze trekken dan vanaf zonsondergang tot ongeveer middernacht en soms zie je onderweg al dat er zich koppeltjes gevormd hebben. De kleinere mannetjes springen dan op de rug van het vrouwtje en houden zich vast door met hun voorpoten het lichaam van het vrouwtje te omklemmen. Dat wordt ook wel amplexus genoemd. Tegen einde maart zaten er al enkele mannetjes ongeduldig in het water te wachten en besprongen alles wat maar bewoog, zelfs een fotograaf was niet meer veilig.

​En plotseling was het dan raak: het leek alsof alle padden zich in het water verzameld hadden en er was volop activiteit. Mannetjes vochten om een vrouwtje te bemachtigen en soms  hingen er wel acht tot tien mannetjes in een bol vastgeklemd rond het vrouwtje. Padden zijn amfibieën en dus moeten ze af en toe naar de oppervlakte om lucht te gaan happen. Het gebeurt dan ook niet zelden dat er een vrouwtje sterft omdat ze met al dat gewicht niet meer van de bodem weggeraakt.  De natuur kan soms wreed zijn. De bevruchting gebeurt extern: het vrouwtje begint eieren af te zetten en het mannetje bevrucht ze van zodra ze uit haar lichaam komen.

​ Bijna gelijktijdig met de padden keren ook de kikkers naar het water om zich voort te planten. Vaak zijn ze zelfs iets vroeger. Maar anders dan de padden blijven kikkers niet langer dan nodig en verlaten ze het water snel na het afzetten van hun eieren. Het kikkerdril, de eitjes van de kikkers ziet er ook heel anders uit dan bij padden. Het lijken net grote wolken van transparante ronde eitjes waarbij  je in elk eitje de foetus  ziet zitten. Kikkerdril heeft onderwater soms een mooie blauwachtige schijn. Bij de padden zijn het meterslange snoeren die gedrapeerd rond takken en waterplanten hangen. De eitjes zijn zwart en de snoeren zijn te vergelijken met een paternoster.

Ik gebruik vaak de fish-eye lens om deze taferelen vast te leggen. Het  geeft indrukwekkende beelden wanneer heel de foto gevuld is met parende padden, hun eiersnoeren en hier en daar wat kikkerdril. Het voordeel van een fish-eye lens is ook dat je heel dicht op je onderwerp kan zitten, dat is erg handig als de zichtbaarheid wat tegenvalt. Flitsen is niet altijd nodig omdat je ondiep zit, maar als ik het doe, dan gebeurt het met mate, want je hebt al snel zweefvuil in je beeld.
Even plots als ze verschenen, waren de padden ook weer weg.  Op enkele dagen tijd was hun werk voorbij en keerden ze terug landinwaarts waar ze een onopvallend leven leiden. Over een jaar begint alles weer opnieuw…

Meer paddenfoto's vind je hier!

De Groene Camera is dé fotowedstrijd voor elke natuurfotograaf uit België en Nederland. Ik ben dan ook blij met een eervolle vermelding voor onderstaande foto. De foto is gemaakt in de Oosterschelde en is een beeld-op-beeld opname van een Weduweroos en een Oorkwal. De Weduweroos fotografeerde ik met een Nikkor 60mm macrolens en belichtte ik met een flitser met snoot. Bij de Oorkwal maakte ik gebruik van de Tokina 10-17mm fish-eye lens en het bestaande omgevingslicht. Beide foto's werden in de camera over elkaar gezet.

De overall winnaar van de Groene Camera was mijn vriend Luc Rooman met een spectaculaire half-half opname bij het Gemaal van Dreischor in het Grevelingenmeer. De foto toont een Zeepaddestoel die aan de weerselementen overgeleverd is bij een onheilspellende lucht. Proficiat Luc!!

Gewoonlijk duik ik in de wintermaanden met 7mm dikke wanten. Die voldoen net  genoeg om de koudste wintermaanden te overbruggen. Ik heb eigenlijk nooit overwogen om droge handschoenen te proberen omdat ik fotografeer en denk dat de knoppen van mijn camera moeilijker of zelfs onmogelijk te bedienen zijn. Ik huiver ook bij de gedachte dat er een lek zou ontstaan.
 
BARE lanceerde onlangs een nieuw gamma van producten die de OMNIRED technologie bevatten. OMNIRED is technologie van de volgende generatie, waarvan bewezen is dat het thermische warmte, bescherming en sneller herstel in alle condities biedt. Thermo-reactieve mineralen die in de kleding verweven zijn zetten lichaamswarmte om in infrarood energie en reflecteert het terug naar je lichaam. Volgens Bare zullen fans van watersporten langer warm blijven met OMNIRED. Deze technologie wordt toegepast in duikpakken, hoofdkappen, handschoenen, duikbotjes en vesten met vaste kap voor zowel dames als heren.  Ook in de Base layers (onderkleding voor droogpakken) en de Exowear (3-lagen stof die je kan dragen tijdens alle vormen van watersporten, zowel op als onder water)  van Bare is de OMNIRED technologie terug te vinden.

​Van nature ben ik nogal kritisch ingesteld en dus wou ik wel eens weten of er nu werkelijk verschil was tussen de OMNIRED producten en de “gewone” neopreenspullen waar ik al jaren mee duik. Ik trok de Bare 5mm Ultrawarmth handschoenen en de 7mm Ultrawarmth hoofdkap aan tezamen met mijn neopreen droogpak en sprong bij Dreischor in het water op zoek naar zeedonderpadden. De watertemperatuur was 5°C. Na een halfuur rondzwemmen op 12 meter diepte begon ik de kou aan mijn handen te voelen, terwijl de hoofdkap nog voldoende isolatie gaf. Ik keerde terug richting de reefballs en bleef er nog een tijdje groothoekopnames maken. Daarna hing ik nog een hele tijd onder de steiger om uiteindelijk na 70 minuten het water te verlaten. 

​Niet omdat mijn handen het te koud hadden, maar omdat ik geen interessante onderwerpen meer vond om te fotograferen. Ik vond zelfs dat de koude aan mijn handen minder werd door wat ondieper te gaan hangen. 70 minuten kunnen duiken met 5mm handschoenen had ik totaal niet verwacht. Toen ik bij de auto mijn handschoenen en hoofdkap uittrok voelde de binnenkant zelfs een beetje warm aan.  

Conclusie: ik ben overtuigd! De Omnired technologie is een enorme verbetering. Het is nu niet dat ik iedereen ga aanraden om in water van 5 graden Celsius te gaan duiken met de BARE 5mm Ultrawarmth handschoenen, want iedere duiker ervaart koude op een andere manier. Fotografen voelen meestal de koude minder omdat ze gefocust zijn op het maken van een foto. Voor mij was het gewoon een test om te zien of deze producten van Bare doen wat ze beloven, namelijk een betere bescherming tegen koude door lichaamswarmte om te zetten naar infrarood energie en daardoor de watersporter langer warm houden. De 7mm Ultrawarmth hoofdkap krijgt een vaste plek in mijn basisuitrusting. Daar kan ik in de winter mee door duiken. De volgende keer breng ik verslag uit over het BARE X-MISSION EVOLUTION droogpak. Na meer dan twintig jaar in een neopreen droogpak wil ik wel eens zien en voelen wat de verschillen zijn met een trilaminaat pak.
Interessante links:
https://www.baresports.com/ultrawarmth-technology/
https://www.baresports.com/exowear/
https://www.amilcosports.be/NL/Bare
​

Ik ben heel blij met mijn 3de plaats in de DSLR categorie van de internationale onderwater foto competitie PROTEUS 2021 in Bulgarije. Het is leuk om te zien dat mijn disco anemoon, gefotografeerd in het Grevelingenmeer in Nederland, in de top 3 eindigde.
Hartelijk dank aan Hugyfot voor de ontwikkeling van de "Bokeh maker".

​Ik had ook nog enkele foto's in de finale ronde.
De beeld-op-beeld opname van het zeepaardje nam ik tijdens een fotografen groepsreis in het
Bastianos Lembeh resort in Sulawesi.
De 'Waterlelie' en de 'grot van waterplanten' nam ik in zoet water in België. Met dank aan model Merel Bocken.